osobowość antyspołeczna

Terapia poznawcza

Terapia osób z osobowością antyspołeczną postrzegana jest przez terapeutów jako szczególnie trudne wyzwanie. Praca polega na poprawie moralnych i społecznych zachowań pacjenta poprzez prace nad jego funkcjonowaniem poznawczym.

1. Najistotniejszym celem terapii jest doskonalenie przystosowawczych umiejętności rozwiązywania problemów.  Osoby antyspołeczne często nie miały dostatecznego wsparcia w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Owe deficyty umiejętności bywają często błędnie interpretowane.

Należy zwiększyć zakres umiejętności w takich zakresach: przyjmowanie punktu widzenia innego, kontrolowanie impulsów, skutecznej komunikacji, kontrola emocji, tolerancji dla poczucia frustracji, asertywność, myślenie o konsekwencjach, przeprowadzenie restrukturyzacji poznawczej.

2. Sam terapeuta musi okazać się stanowczością i stabilnością. Dobrze też, by przeszedł odpowiednie szkolenie w pracy z problemem złości, dysocjacji, nieuczciwości i trudności w  związkach. Terapeuta musi ustalić jasne wymagania dotyczące uczestnictwa pacjenta w terapii, inaczej pacjenci nie będą w stanie dostrzec powodu i celu kontynuowania leczenia.

Nadto musi oddzielić osobę, od jej zachowania, inaczej trudno mu będzie zachowywać pozytywny stosunek do pacjenta.

3. Pacjenci z tym zaburzeniem są przekonani, że otoczenie nie potrafi ich zaakceptować takimi, jakimi są, lub próbuje ograniczyć im ich wolność. Złość i wrogość stają się sposobem na kontrolowanie otoczenia, a także strategią przetrwania i zachowania poczucia bezpieczeństwa. Zachowania impulsywne – są często sposobem na zaspokojenie dużej potrzeby stymulacji.

4. Pacjent w swym zachowaniu motywowany jest osobistymi korzyściami. Myśli jedynie w kategoriach własnych interesów uzależniając decyzje od uzyskania korzyści bądź uniknięcia konsekwencji, bez względu na otoczenie[1].

Celem terapeutów jest nauczenie rozpoznawać pacjenta konsekwencje swych zachowań i rozumienie wpływu na otoczenie w kontekście swych dalekosiężnych interesów. Pacjent, który zazwyczaj skupiony jest tylko na sferze osobistej – ma poszerzyć świadomość o sferę interpersonalną.

Rzadko kiedy udaje się doprowadzić pacjenta do poziomu, gdzie troszczy się o innych bez względu na osobiste korzyści.

• Pacjent musi nauczyć się obserwować własne działania oraz oceniać różne funkcje i korzyści określonych zachowań. Ćwiczenia polegają na nauce dostrzegania dialogu wewnętrznego, reakcji emocjonalnych i automatycznych zachowań.
• Terapeuta wyjaśnia koncepcję automatycznych myśli i zachowań i zachęca do przetestowania alternatywnych sposobów postępowania. Powoli porównuje to, co „możliwe” z tym, co „aktualne” i stopniowo podważone zostaje przekonanie, iż zawsze ma „racje”.
• Terapeuta powinien przedstawiać problemy pacjenta w kategoriach możliwości i wyborów. To sprawi, że pacjenci rzadziej będą czuli się manipulowani, kontrolowani czy oskarżani o złe postępowanie.
• Wspólnie mogą przeprowadzić systematyczną analizę ryzyka i korzyści płynących z różnych decyzji w określonych problematycznych sytuacjach.
• Elementy analizy dostępnych opcji można wykorzystać jako zadania domowe.
   

Proponowane ćwiczenie:

• Pacjent dostaje do rozważenia problematyczną sytuację. Ma zapisać w kolumnie wszystkie fakty z nią związane, po czym ocenić w stali od zera do stu czy jest z nich zadowolony.
• W drugiej kolumnie – pacjent zapisuje jak najwięcej potencjalnych możliwości, wśród których są obecne dezadaptacyjne zachowania oraz bardziej przystosowawcze alternatywy, które pomaga mu zauważyć terapeuta.
• Wybór  opcji uwzględnia „automatyczne” decyzje oraz alternatywne.
• Kolejne dwie sąsiednie kolumny – przeznaczone są na listę wad i zalet poszczególnych opcji.
• Pacjent ocenia potencjalną skuteczność każdej opcji w skali od zera do stu.

Celem terapii

• jest systematyczna analiza zachowań podejmowanych w problematycznych dziedzinach oraz ocena ich skuteczności.
• dostrzeżenie związku pomiędzy własnymi zachowaniami, a reakcją otoczenia (MT).

[1] Osobowość antyspołeczna robi to, na co ma ochotę i jest głęboko przekonana, że działa w swoim najlepszym interesie. Pozostaje nieczuła na krytykę czy uwagi. Por.A. Beck, A.Freeman, D.Davis, Terapia poznawcza zaburzeń osobowości, s. 189